Het kwetsbaarheid-stress model of diatheses stress model

Het kwetsbaarheid-stress model, diatheses stress model of kwetsbaarheidsmodel wordt hier uitgelegd. Het stelt dat de combinatie van de aanleg van stress en kwetsbaarheid een grens overschrijdt dat je dan stress kunt ervaren. De persoon kan mogelijk bij het overschrijden van een grens een stoornis ontwikkelen. Het model gaat ervan uit dat het individu enerzijds een kwetsbaarheid in zich draagt. Wat de aanleg is voor mogelijke stoornis. Een dat anderzijds omgevingsfactoren (stressbronnen) een belangrijke rol spelen.

Geschiedenis Kwetsbaarheid-stressmodel

Er bestaat een grote verscheidenheid aan verschillen in de kwetsbaarheid van individuen voor de ontwikkeling van stress. Het gebruik van de term diathese in de geneeskunde en in de psychiatrie dateert uit de jaren 1800. Het diathese-stress model wordt op dit moment gebruikt in vele gebieden van de psychologie en specifiek voor het bestuderen van de ontwikkeling stress, depressie etc.

Waarvoor wordt het kwetsbaarheid-stressmodel gebruikt?

Diathese-stress modellen helpen bepalen wie stress zal ontwikkelen en wie niet. In de context van depressie kan het diathese-stress model bijvoorbeeld helpen verklaren waarom persoon A last krijgt van stress en persoon B niet. Zelfs niet wanneer hij aan dezelfde stressoren wordt blootgesteld. Meer recentelijk is het diathese-stressmodel gebruikt om uit te leggen waarom sommige mensen meer risico lopen op het ontwikkelen van stress en burn-out dan anderen.

Het kwetsbaarheid-stressmodel model practisch toegelicht

Zo zijn bijvoorbeeld kinderen waar stress in de voorgeschiedenis van de familie voorkomt over het algemeen kwetsbaarder voor het ontwikkelen van stress. Bijvoorbeeld een kind dat met een voorgeschiedenis van stress binnen de familie wordt blootgesteld aan een bepaalde stressfactor. Denk bijvoorbeeld hierbij aan uitsluiting of afwijzing door zijn of haar leeftijdsgenoten. Dan zal volgens het model eerder stress ervaren worden dan een kind met een familiale voorgeschiedenis met een positief sociaal netwerk. Het diathese-stress-model heeft ook bij andere aandoeningen een nuttige rol gespeeld bij het verklaren van andere ontwikkelingsproblemen. Denk hierbij aan depressie en traumaverwerking.

Beschermende factoren, zoals positieve sociale netwerken of een hoog gevoel van eigenwaarde, kunnen de effecten van stressoren tegengaan. En de effecten van een stoornis zoals stress voorkomen of beperken. Veel stress gerelateerde klachten hebben momenten van kwetsbaarheid.

Diathese of kwetsbaarheid

De term diathese staat voor kwetsbaarheid. Een kwetsbaarheid maakt het min of meer waarschijnlijk dat een individu beïnvloedbaar is voor de ontwikkeling van ongezond gedrag als er een bepaalde stressfactor optreedt. Diathesen worden beschouwd als inherent aan het individu en worden doorgaans beschouwd als stabiel, maar niet onveranderlijk, gedurende de hele levensduur. Het is een levensboodschap die je bij je draagt. Ze worden ook vaak als latent (slapend) beschouwd, omdat ze moeilijk te herkennen zijn tenzij ze door stressoren worden uitgelokt.

Onder diathesen worden genetische, biologische, fysiologische, cognitieve en persoonlijkheidsgerelateerde factoren verstaan. Sommige voorbeelden van diathesen omvatten genetische factoren. Zoals afwijkingen in sommige genen of variaties in meerdere genen die op elkaar inwerken om de kwetsbaarheid te vergroten. Andere diathesen omvatten vroege levenservaringen zoals het verlies van een ouder, of hoog neuroticisme. Diathesen kunnen ook geconceptualiseerd worden als situationele factoren, zoals een lage socio-economische status of het hebben van een ouder met depressie.

Stress is een levensgebeurtenis volgens het Het kwetsbaarheid-stress model

Stress kan worden opgevat als een levensgebeurtenis. Die het evenwicht in iemands leven verstoort. Een persoon kan kwetsbaar zijn en depressief worden. De persoon zal geen depressie ontwikkelen tenzij hij of zij wordt blootgesteld aan specifieke stress. Stressoren kunnen de vorm aannemen van een concrete gebeurtenis. Zoals een echtscheiding van de ouders of een overlijden in het gezin. Of er kunnen meer chronische factoren zijn, zoals het hebben van een langdurige ziekte. Maar ook aanhoudende huwelijkse problemen zijn stressoren . Voor de jeugd kunnen meer dagelijkse beslommeringen zoals schoolopdrachten ook stressoren zijn.

Wat weten we vanuit het het kwetsbaarheid-stress model

Het is bekend dat stress een belangrijke rol speelt bij het begrijpen van de ontwikkeling van bijvoorbeeld burn-out en trauma bij individuen. Psychologen hebben echter ook vastgesteld dat niet iedereen die gestrest is, of stressvolle gebeurtenissen in het leven doormaakt, ook daadwerkelijk stress ontwikkelt. Om dit te begrijpen, onderzochten theoretici en onderzoekers andere factoren die de ontwikkeling van stress beïnvloeden en stelden voor dat sommige individuen onder omstandigheden stress ontwikkelen en anderen niet. Als zodanig zijn sommige individuen kwetsbaarder dan anderen om stress te ontwikkelen zodra er stressoren zijn geïntroduceerd. Dit leidde tot de formulering van het diathese-stressmodel.

Beschermende factoren van Het kwetsbaarheid-stress model

De beschermende factoren zijn geen onderdeel van het diathese-stress model, maar zijn van belang bij het overwegen van de interactie tussen diathesen en stress. De factoren kunnen de effecten van grote stressoren verzachten. Ze kunnen ook een buffer bieden tegen de effecten van grote stressoren. Dit kan leiden tot een coping mechanisme voor een individu om om te gaan met stress. Voorbeelden van beschermende factoren zijn een positieve ouder-kind hechtingrelatie, een netwerk van leeftijdsgenoten, en individuele sociale en emotionele competentie. Dus een gezonde balans in rollen die je vervult in het dagelijks leven.

Wat is kwetsbaarheid?

Kwetsbaarheid is volgens de definitie is als een dynamische toestand die een individu treft met verliezen in een of meerdere domeinen van het menselijke functioneren (fysiek, psychologisch, sociaal), die veroorzaakt wordt door een scala aan factoren en die het risico op negatieve gezondheidsuitkomsten vergroot.

Er wordt aangenomen dat er op verschillende momenten in het leven kwetsbaarheidsmomenten bestaan voor het ontwikkelen van stress.

Zo zijn ernstige of traumatische levensproblemen betrokken bij de ontwikkeling van stress of Post traumatisch stress syndroom. Stressvolle gebeurtenissen kunnen ook de manische fase van de bipolaire stoornis in gang zetten en stressvolle gebeurtenissen kunnen dan herstel en terugval voorkomen. Het hebben van een genetische aanleg om verslaafd te raken en later deel te nemen aan drankfeesten op de universiteit kunnen in samenspel werken aan de ontwikkeling van alcoholisme. Een familiegeschiedenis van schizofrenie in combinatie met de stressor van een disfunctioneel gezin verhoogt het risico op het ontwikkelen van schizofrenie. Wat zijn jouw stressoren en he ga jij ermee om?

Dit Artikel over Het kwetsbaarheid-stress model of diatheses stress model is geschreven door Virgil van Dijk -van Beeck Calkoen